İnsanoğlu değerli olan her şeyin ve herkesin sahtesini yapmış ve piyasaya sunmuş olan bir varlıktır. Bu sahnenin en muhteşem oyucuları “sahte peygamberler”dir. İşin cilveli tarafı ise şudur: Peygamberlerin hitap ettiği “kalp” ile sahtekârlar için kullanılan “kalpazan” kelimeleri aynı kökten türemiştir. Bu ikili durumdan dolayı “mürşid” kelimesiyle birlikte gerçek mürşid ve sahte mürşid terimleri gündeme gelmekte, sorular birbirini takip etmektedir. Mürşid kimdir, gerçek mürşidin vasıfları nelerdir, yaşayan mürşid var mıdır, nerededir?
Tasavvuf kültürü ile ilgili bilgi veren eserlerin hepsinde doğrudan veya dolaylı olarak konuya temas edilir. Bu tespitlerin ışığında gerçek mürşidi tespit ve teşhis edebilmek için asgari olarak şu hususlara bakılması gerektiği söylenebilir:
1. Kendisini yetiştirenlere
2. Kendisine
3. Kendisinin yetiştirdiklerine
Birinci madde geleneği, ikinci madde yeteneği, üçüncü madde geleceği temsil etmektedir.
Tasavvufî hayat aynı zamanda tevhidî bir geleneği temsil etmektedir. İnsandan insana aktarılan bu geleneğin maddi görüntüsü silsilelerdir. Mürşid olacak kişi için sorulması gereken ilk soru şudur: Ehliyetli bir kişinin dizinin dibinde, rahle-i tedrisinde bulundu mu? Bulunmak yetmez, bu ehliyetli kimse tarafından ehliyeti tescil edildi mi?
İnsanın yetişmesi başka bir şeydir, insan yetiştirmesi daha başka bir şeydir. Değişik ifadeyle, insanların gönül dünyalarında var olan “imkânı” ortaya çıkarmak, geliştirmek ve güzelleştirmek farklı yetenekler isteyen bir alandır.
Nihayet bu zatın rehberliğinde yetişen insanların durumu, dünyaya, insana, eşyaya bakışları, birbirleriyle olan ilişkileri, hassasiyetleri ve hususiyetleri de önemli ipuçlarıdır.
Dostum Efendim!
Bu özelliklere sahip olan böyle bir insanı bulan kişi son olarak kendisine şu soruyu sormalıdır: Bu insanla ben bir arada olur, onun çevresinde bulunur, sohbetlerini dinler, dost halkasında yer alırsam dini hayatım artılar kazanır mı?
Karar vermeden önce Niyazî-i Mısrî uyarısını tekrarlıyor:
Her mürşide dil verme kim, yolunu sarpa uğratır
Mürşidi kâmil olanın gayet yolu âsân imiş
Mürşidi, kâmil olan ne elde edecektir?
Tasavvufî eğitim bir tecrübe aktarımıdır. Dolayısıyla müridin kanacağı ilk şey zamandır. Gönül dünyasına ufuk kazandıran pek çok konunun formül ve şifresini elde edecektir. Bilmediklerini öğrenecek, göremediklerinin, işitip de duyamadıklarının farkına varacaktır.
Mürşid bir anlamda Peygamberin yaptıklarını yapmaya çalışan kimsedir. “Nitekim size, mesajlarımı iletmesi, sizi arındırıp temizlemesi vahiy ve hikmeti bildirmesi, bilmediklerinizi öğretmesi için içinizden bir peygamber gönderdik.” (Bakara, 2/151) Bu âyetten hemen sonra zikir emrediliyor: “Öyleyse beni anın ki ben de sizi anayım…”
Mürşid, âyetlerin nerede olduğuna dair bilgiyi tekrarlar. Allah’ın âyetleri iki yerdedir: “Yeryüzünde ve sizde.” (bk. Zâriyât, 51/20)
Mürşid; danışmandır, kılavuzdur, rehberdir. Yol kesicilerin/sahte şeyhlerin şerrinden emin olabilmek için onun işaretlerine ihtiyaç vardır, işaret levhalarına ihtiyaç vardır. Çünkü yolun zikzaklarını, çukurlarını, heyelan bölgesini kaygan zeminlerini bilen kişi odur.
Ol Yârin ki yollara anda yoldaş isteyen
Bu dünyada dostunu kılavuz tutmak gerek
Yunusemre
Onun rehberliği son Peygamber’e çıkar. Silsile aynı zamanda mürşidin “aracı” olmadığını, kul ile Allah arasına girmediğini, sadece rehberlik görevi yaptığını gösterir. “De ki! Allah’ı seviyorsanız bana tabi olunuz ki Allah da sizi sevsin.” (Âl-i İmrân, 3/31)
Mürşid bize geleneğin bereketini ve geleceğin güvenini sunar. “Allah anıldığında kalbin titremesi”nin bir hayal olmadığını, “secdeye kapanırlar ve ağlarlar” âyetinin bizimle, bu dünyada “şimdi” yaşayanlarla ilgili olduğunu gösterir.
Nihayet “…Esas körlük gönül gözünün kör olmasıdır.” hakikatinin gündemde nasıl tutulacağını gösterir. Duymuşsunuzdur, Hz. Davud’a şöyle bir cümle nispet edilir:
“Bu dünyada azizlerle birlikte aziz olunur.”
Mürşidimiz tutuyor:
Gerçek erene varalum Hakk’ın haberin soralum
Yunus Emre’yi alalum gel dosta gidelüm gönül
Şeyh-i kâmil hizmetinden fâriğ olma ey Yunus
Kulluk etmek pîrine erkânıdır âşıkların
Tâlib meseli ırmak, mürşid meseli deryâ
Seyr u seferi hoşgör umman bulasın bir gün
