Abdülkadir Geylânî Hazretlerinin gerek dergâh ve medresesinde yaptigi sohbetler, gerekse camideki vaaz ve nasihatleri talebeleri tarafindan yaziliyor ve muhafaza ediliyordu. Bizim istifade ettigimiz Fütûhü'l-Gayb ve Fethu'r-Rabbânî isimli eserleri 1150-1152 yillari arasinda yaptigi sohbetlerden olusmus ve yakin talebesi Afif tarafindan kaleme alinmistir.
Abdülkadir Geylânî Hazretlerinin sohbetleri ve hitabelerinin muhataplari her kesimden insanlardir. Fakat özellikle Fethü'r-Rabbâni deki hitabeleri daha çok "Ey ogul!" seklindedir ve çogunlukla nefse hitap eder, nefse agir darbeler indirir, nefsin yapisinda bulunan şirk, nifak, yalan, riya ve isyan gibi kötülükleri temizlemeye çalışır.
Abdülkadir Geylânî Hazretlerinin en önemli eserlerinden olan 620 sayfalik Fethü'r-Rabbâni´den derlemeye çalistigimiz bu ögütler, hemen herkesin ortak derdini dile getirmekte ve çareler göstermektedir.
Önce kendini düzelt
Ey oğul!
Önce kendi nefsine ögüt ver, kendi nefsim düzelt. Sonra da baskalarina ögüt ver, baskalarini düzeltmeye çalis. Sana önce kendi nefsinin özelliklerini, kendi nefsinin ne durumda oldugunu bilmen lazim. Kendinde islaha muhtaç bir hal var oldukça baskalarini düzeltmeye, baskalarina ögüt vermeye kalkisma. Eger kendinde islaha muhtaç bir hal bulundugu halde bunu birakir da baskasinin islahina kalkisirsan yazik sana!
Baskalarini nasil ve hangi hallerde kurtarabilecegini bilirsin. Sen kendin kör isen, bir baskasinin elinden tutup nasil bir yere götürebilirsin? Gözleri görmeyen birisinin bir baskasinin elinden tutup bir yere götürmesi mümkün olmadigi gibi, kendi nefsini islah etmemis birisinin de baskalarini irsat edip Allah'a götürmesi mümkün degildir. Ancak kendi gözleri gören kisi baskalarini bir yerden bir yere götürebilir.
Denize düsen ve yüzme bilmeyen birisini ancak mahir yüzücü olan birisi kurtarabilir. Aynen bunun gibi, Allah'a insanlari ancak Onu taniyan birisi götürebilir. Allah'i tanimayan kisiye gelince, Ona giden yolda bu kisi insanlara nasil rehberlik edebilir ki?
Sana Allah'in tasarrufundan bahsetme ihtiyacini duymuyorum. Sen Onu seversin, amellerini sirf Onun rizasi için yaparsin. Asla Ondan baskasi için yapmazsin. Ondan korkarsin, Ondan baskasindan asla korkmazsin.
Takvaya sarıl
Ey oğul!
Sana takva gerek. Takvaya saril, muttaki ol. Sana seriat gerek, seriatin esaslarina saril. Nefse, sehevî arzulara, seytana ve kötü kisilere muhalefet etmeli ve onlara uymamalisin. Mü'min kisi bu hususlarda devamli cihat halindedir. Öyle ki, basindan migferi hiç eksik olmaz, kilici asla kinina girmez, atinin sirti hiç egersiz kalmaz. Uykuyu bile hak erenlerinin uyudugu niyetle uyur. Hak erenleri düsmana galip gelebilmek için zindelik kazanmak maksadiyla uyurlar. Ihtiyaç dolayisiyla yemek yerler. Ancak zaruret halinde konusurlar. Mecbur kalmadikça âdetleri dilsizlik ve sükûttur. Onlari ancak Allah'in takdiri konusturur. Bu dünyada onlarin dilini Allah hareket ettirir, konusturur. Tipki yarin Kiyamet gününde organlarini konusturacagi gibi...
Allah'i daima görür gibi ol
Ey oğul!
Yalnizlik anlarinda öyle bir takvaya ihtiyacin var ve öyle bir takvaya sahip olmalisin ki, seni günahlardan ve günaha sürükleyecek kaymalardan alikoysun. Öyle bir murakabeye ihtiyacin var, öyle bir murakebeye sahip olmalisin ki, Allah'in daima seni görmekte oldugunu sana hatirlatsin. Iste sen yalnizlik anlarinda böyle olmaya muhtaçsin, mecbursun. Bundan baska, nefis, heva ve seytanla savasmaya muhtaçsin.
Gönülleri hakka davet et
Ey oğul!
Büyük insanlari yikip mahveden küçük hatalar, sürçmeler ve kaymalardir. Zahitleri mahveden nefsanî ihtiraslardir. Hak erenlerini mahveden yalnizlik anlarindaki kötü düsünceler, hatira gelen kötü fikirlerdir. Siddiklari mahveden bir anlik kötülüktür. Onlarin bütün mesguliyetleri, kalblerini uygunsuz düsüncelerden korumak ve muhafaza etmektir. Onlar Hakka davet mevkiinde bulunan kisilerdir. Insanlari Allah'i tanimaya davet, ederler. Gönülleri Hakka davet etmekten bir an bile geri durmazlar.
Nefsini itaat altına al
Ey oğul!
Bu zaman âhirzamandir. Nifak çarsisi açilmistir. Yalan çarsisi açilmistir. Münafik, yalanci, deccal kisilerle oturmayiniz. Yazik sana ki, nefsin münafiktir, yalancidir, kâfirdir, fâcirdir, müsriktir. Böyle oldugu halde sen onunla nasil oturuyorsun? Ona muhalefet et, asla muvafakat etme. Onu bagla, asla saliverme. Onu hapset, zindana at. Kendisine ancak zaruri olan haklarini ver. Fazla verme. Onu mücahedelerle kahret, itaat altina al!
Dünya ile âhireti biraraya getir
Ey oğul!
Dünya ile âhireti biraraya getir. Her ikisini de ayni yere koy. Kalbin dünya ve ahiret düsüncesinden arinmis olarak ve çiril çiplak bir sekilde Mevlan ile tek basina ol. Allah'tan baska herseyden arinmadikça Ona yönelme. Halka baglanip kalarak Haktan ayri kalma. Bütün bu sebepleri kopar, at. Allah'a giden yoldaki engelleri birer birer bertaraf et. Bütün bunlari yaptiktan sonra dünya ve âhireti biraktigin yere var. Dünyayi nefsine ver, âhireti kalbine koy, Mevlâyi da özünde tut.
Tevbe ile günah elbiseni çıkar
Ey oğul!
Nefis ile birlikte olma. Hevesinle birlikte olma. Dünya ile de birlikte olma. Öyle ise hemen günahlarina tevbe et, bir daha islememeye azmeyle. Onlardan siyril. Seri adimlarla Mevlana kos. Tevbe ettigin zaman hem disin, hem de için tevbe etmis olsun. Tevbe, Allah'in katinda makbul kul olmanin temelidir. Halis bir tevbe ile ve Allah'tan hakikaten haya etmek suretiyle üzerindeki günah elbisesini çikar, at.
Derdi sabirla karşıla
Ey oğul!
Sana herhangi bir dert geldigi zaman onu sabir eliyle karsila ve devasi gelinceye kadar sakin ol. Deva gelince de onu sükürle karsila. Bu hale geldigin zaman pesinen ebedi zevkli safali bir hayatta olursun.
Himmetin dünya olmasın
Ey oğul!
Dünyadaki himmet ve gayretin yemek, içmek, giymek, evlenmek, güzel ve rahat evlerde oturmak, servet toplamaktan ibaret olmasin. Bütün bunlar nefsin isidir, nefsin ragbet ettigi seylerdir. Öyleyse kalbe mahsus himmet ve gayret nedir? Kalb, öz ve sir neye ragbet eder? Onun himmet ve gayreti Allah'i aramaktir. Kalbin ragbet edecegi tek sey budur. Senin himmet ve gayretin ve ragbet edecegin sey senin için en mühim olandir, sana ehemmiyet verendir. Öyleyse senin ragbet edecegin sey, Rabbin ve Onun nezdinde olmalidir.
Ahiret için hazırlan
Ey oğul!
Sen, ömründen sadece bir gün kaldigini farzet ve ecel meleginin gelecegini düsünerek ve ahiret için hazirlan. Dünya hak erenleri için bir kuvvet kazanma ve pisip olgunlasma yeridir.
Dünyada ebedî kalmak için yaratılmadın
Ey oğul!
Sen dünyada ebedî kalmak için yaratilmadin. Allah'in yoluna uymayan bir yasayis içindesin. Içinde bulundugun bu hali hemen degistir.
Kendini Allah'in takdirine teslim et. Sonra Onunla birlikte ol. Nasil bir binanin önce bir temele, sonra da duvarlara ihtiyaci varsa, her isin de önce bir temele sonra da bir yapiya ihtiyaci vardir. Senin yolunun temeli, Allah'in takdirine teslim olmak, yapisi da Onunla birlikte olmandir. Bu esasa yapis, ömür boyu, gece gündüz buna devam et.
Tefekkür insanı Allah'a götürür
Ey oğul!
Tefekkür kalbin yapacagi islerdendir. Eger kendin için bir iyilik görürsen, bir iyilige nail olursan, Allah'a sükret. Bir kötülük görürsen de ondan dolayi tevbe et. Iste bu tefekkür sayesinde dinin ihya olur, dirilir, seytanin da ölür.
Söyle denmistir: "Bir saat tefekkür, bir gecelik ibadetten hayirlidir."
Allah'a ulasma yolunda yine Allah'in fiillerini delil getir. Nasil ki bir sanat eserinden sanatkâra intikal ediliyorsa, Allah'in muazzam bir sanati olan bu kâinata bakmakla da Allah'a ulasilabilir. Onun için Allah'in sanati üzerinde tefekkür edersen Allah'a ulasabilirsin.
Hakiki imana sahip olan bir mü'minin iki dis gözü, iki de iç gözü vardir. Iki dis gözü ile Allah'in yeryüzündeki sanat eserlerini görür, iki iç gözü ile de Allah'in göklerde yaratmis oldugu eserleri görür. Bundan sonra onun gözünden perdeler kaldirilir. Neticede Allah'in yakin ve sevgili kullarindan olur. Sevgiliden hiçbir sey gizlenemeyecegine göre, Allah'in sevgili kullarindan olan bu kisiden de Ilâhî sirlar gizlenmez.
Dinini satarak dünyalık elde etme
Ey oğul!
Mesru yoldan ve helalinden alin teriyle kazandigini ye. Dinini satarak dünyalik elde etmeye ve bu yoldan kazanilmis seylerle geçinmeye kalkisma. Helalinden ve mesru yoldan kazan. Bu kazancinla baskalarina ikram et. Onlara da yedir, içir. Ta ki aradaki sevgi ve kardeslik baglarinin devamina ve pekismesine vesile olsun.
Allah'i kullarına sikâyet etme
Ey oğul!
Allah'i kullarina sikâyet etmeye kalkisma. Kullara sikâyetçi olma. Allah'a sikâyetçi ol. Allah her seye kadirdir. Ondan baskasi ise hiçbir seye muktedir degildir. Iç sikintilari, maruz kalinan musibetleri, mânevi dertleri ve verilen sadakalarla yapilan iyilikleri gizli tutmak da iyilik hazinelerindendir. Sadakayi sag elinle ver. Sol elinin bundan haberdar olmamasi için gayret et.
Dünya seni yutmasın
Ey oğul!
Dünya denizinden sakin. Onda çok kisiler bogulmus, ancak pek az kisi kurtulmustur. O derin bir denizdir. Herseyi garkeder, kendinde bogar. Ancak Allah diledigi kullarim ondan kurtarir. Tipki kiyamet gününde mü'minleri Cehennemden kurtaracagi gibi.
Takva güneşiyle beraber ol
Ey ogul!
Bütün fiil ve hareketlerinde tevhid günesi, seriat günesi ve takva günesi ile beraber ol. Zira bu günes, heva ve hevesin; nefsin, seytanin ve mahlukata dayanmanin sebep oldugu sirk tuzagina düsmekten seni muhafaza eder. Bu günes seni Allah yolunda ilerlerken aceleci olmaktan alikor.
Aceleci olma
Ey oğul!
Aceleci olma. Zira acele eden hataya düser, teenni eden de isabet eder, hedefine ulasir. Acele etmek seytandandir, seytanin isidir. Teenni etmek de Allah'tandir. Çok kere seni acelecilige sevkeden sey, dünyalik toplama hirsidir. Rizik ve dünyalik hususunda kanaat sahibi ol. Zira kanaat tükenmez hazinedir.
Sadece kismetine ve eline geçene razi ol. Kismetinde olmayandan da geri dur. Helal ve mesru olandan ayrilma. Iste o zaman zengin olursun. Allah'tan baska hiçbir seye ihtiyaç duymazsin. Kalbin mutmain olur, sükûnete kavusur, özün saflasir, berraklasir. Zararli duygu, temayül ve ihtiraslardan arinirsin. Böylece dis gözünde dünya, kalb gözünde ahiret, sir gözünde Allah'tan baskasi degersiz olur.
Aklını kullan
Ey oğul!
Akl-i selim sahibi ol. Aklini kullan. Acele etme. Surasi muhakkak ki. acele etmekle eline bir sey geçmez. Acele etmekle ne vaktinden önce aksami edebilirsin, ne de sabahi. Istedigini elde edebilmek için sabirla aksama kadar çalismiyor, didinmiyor musun?
Allah korkusu her kapının anahtarıdır
Ey oğul!
Önünde kapali bir kapinin kalmamasini istersen izzet ve celâl sahibi olan Allah'tan kork. Zira Allah korkusu her kapinin anahtaridir, her kapiyi açar.
Amellerini güzel yap
Ey oğul!
Güzel ameller islemekte tembellik etme. Zira tembellik edenler ebediyen mahrum kalirlar. Bu arada daimi bir pismanlik da peslerini birakmaz. Amellerini güzel yap. Unutma ki, Allah hem dünya hayati ile, hem de ahiret hayati ile sana karsi cömertlik etmis, ikramda bulunmustur.
Allah'in rızasina dön
Ey oğul!
Dua ipini uzat. Allah'in rizasina dön. Kalbin itiraz ettigi halde dilinle dua eder duruma düsme. Dilinle yaptigin duaya kalbin de inansin ve istirak etsin.
Kötü kişilerle arkadaşlık etme
Ey oğul!
Kötü kisilerle arkadaslik etmen, iyi kisiler hakkinda kötü düsüncelere sürükler. Hep kötü insanlarla beraber oldukça iyi ve salih kisiler seni kötü bir insan olarak görürler.
Dine saril
Ey oğul!
Baskalari tarafindan uyandirilmadan önce uyan. Dine saril. Dinine sahip kisilerin arasina katil. Onlarla birlikte ol. Asil insan olanlar dinine sarilmis olanlardir. Insanlarin en akillisi, Allah'a itaat eden, Onun dinine, kitabina sarilan ve yasayisini Allah'in ahkâmina uygun geçiren insandir. Insanlarin en cahili de Allah'a isyan eden, yasayisini Onun dinine, kitabina ve ahkâmina uygun olarak geçirmeyen kisidir.
Cahillerle arkadaslik etme
Ey oğul!
Cahillerle arkadaslik ediyorsun, bu durumda onlarin cehaletinden sana da bulasabilir. Ahmaklarla arkadaslik etmek, aldatici bir arkadasliktir. Saglam inançli, alim ve ilmi ile amel eden mü'minlerle arkadaslik et.
