Bâtıla dalmak, günahlar hakkında konuşmak demektir. Kadınların, içki meclislerinin, fâsıkların makamlarının, zenginlerin refahının, padişahların diktatörlüğünün, çirkin merasimlerinin ve çirkin durumlarının hikayesi gibi... Çünkü bunların tümü, kendisine dalmanın helâl olmadığı konulardır ve bunları anlatmak haramdır.
Seni ilgilendirmeyen konuda konuşmak veya seni ilgilendiren konuda ihtiyaçtan fazla konuşmak ise evlâyı terketmektir. Fakat buna rağmen bu tür konuşmada haramlık yoktur. Evet! Kendisini ilgilendirmeyen bir konuda fazla konuşan bir kimsenin, sonunda bâtıla dalmayacağından emin olunamaz; zira insanların çoğu konuşması, halkın namusunu çiğnemek, bâtıla dalmak veya bâtılın diğer türlerini işlemek suretiyle meyvelenmenin ötesine gitmez. Bâtılın türlerini zapt u rapt altına alıp sınırlamak mümkün değildir. Çünkü çok ve çeşitlidir. İşte bundan ötürü bâtıldan korunmak, ancak din ve dünyanın önemli meselelerinden kişiyi ilgilendirdiği kadarı ile yetinmekle mümkün olur. Yine de birtakım kelimeler vâki olur. O kelimeleri konuşan, onları önemsemez ama o kelimeler onu helâk etmeye sebep olur!
Bilâl b. Hars(41) Hz. Peygamberin (s.a) şöyle dediğini nakleder:
"Kişi, Allah'ın rızasına uygun bir kelime konuşur, o kelime sayesinde varmış olduğu makama varacağını sanmaz. Dolayısıyla Allah Teâlâ o kelimeden ötürü rızasını kıyamete kadar o adam için yazar. Kişi Allah'ın gazabını hak eden bir kelime konuşur, o kelimeden dolayı felâkete uğrayacağını sanmaz ve böylece Allah Teâlâ onarı üzerine o kelimeden dolayı kıyamete kadar gazabını yazar."(42)
Alkame şöyle derdi: 'Konuşacağım nice şeyler vardır ki Bilâl b. Hars'in hadîsi beni o konuşmalardan menetti'.
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Kişi bir kelime söyler, o kelime ile yanında oturanları güldürür ve o kelimeden dolayı Süreyya'dan daha uzak bir mesafeden cehenneme düşüp yuvarlanır.(43)
Ebû Hüreyre şöyle demiştir:
"İnsan bir kelime söyler ve onu önemsemez. Oysa o kelimeden ötürü cehenneme yuvarlanır ve yine bir kelime söyler, bu kelimeyi yeterince takdir etmez. Oysa Allah Teâlâ o kelimeden ötürü onu cennetin yüce mertebelerine yükseltir."
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur:
Kıyamette insanların en fazla hatalı olanları, dünyada en fazla bâtıla dalanlarıdır.(44)
Allah Teâlâ cehennemliklerin şöyle dediklerini aktarmaktadır: "Boş şeylere dalanlarla birlikte dalardık!" (Müddessir/45)
"Onlar başka bir söze dalıncaya kadar onlarla beraber oturmayın; yoksa siz de onlar gibi olursunuz." (Nisa/140)
Selmân-ı Fârisî der ki: 'Kıyamet gününde insanların en günahkâr olanları, dünyadaki konuşmalarında Allah'a en fazla isyan edenleridir.'
İbn Şîrîn şöyle demiştir: "Ensâr-ı kiramdan bir kişi bu tür insanların yanından geçerken onlara '(Kalkın) abdest alın! Muhakkak sizin söylediklerinizin bir kısmı abdestsizlikten daha şerlidir' derdi."
İşte bu, bâtıla dalmanın ta kendisidir. Bu ise, ileri de sözkonusu edilecek olan gıybet, kovuculuk, fahiş konuşmak ve benzerlerinin ötesindedir. Hatta bu, varlığı daha önce geçen mahzurları anmaya dalmaktır veya onları anmaya dinî bir ihtiyaç olmaksızın onlara varmayı düşünmektir. Buna, bid'atlerin hikâyelerine dalmak da, bozuk mezheblerin ve ashâb-ı kiramın arasında cereyan eden savaşları ashâbm bir kısmına tanetmeyi andıracak şekilde hikaye etmek de dahildir! Bütün bunlar bâtıldır. Bunlara dalmak bâtıla dalmaktır. Biz Allah Teâlâ'nm lütuf ve keremi sayesinde güzel yardımını talep ediyoruz.
41) Asım'm torunudur. Künyesi Ebû Abdurrahman olup, Müzen kabilesindendir. H. 60 senesinde seksen yaşında iken vefat etmiştir.
42) İbn Mâce, Tirmizî
43) İbn Ebî Dünya
44) İbn Ebî Dünya
İhyâu Ulûmi'd-Dîn
